Scrum Master als manager? Rolverschillen & tips

De rol van de Scrum Master in agile teams roept soms vragen op over zijn positie in het organigram. Ook de vraag of een Scrum Master tegelijkertijd als “functioneel manager” moet fungeren, wordt soms gesteld. In deze tekst belicht ik de verschillen tussen deze rollen en bespreek ik ook de redenen waarom het vaak wordt aanbevolen dat de Scrum Master niet tegelijkertijd als “functioneel manager” fungeert. Maar laten we eerst klein beginnen…

Scrum Master, een managementfunctie? | Functionele ontwikkelingsmanager

Is Scrum Master een managementfunctie?

Hoe is het oorspronkelijk bedoeld - heeft de Scrum Master een klassieke managementpositie?

Om het kort te zeggen: nee, de rol van een Scrum Master is geen managementfunctie in de traditionele zin van het woord. De Scrum Master is er verantwoordelijk voor dat het Scrum team effectief werkt en de principes en werkwijzen van Scrum volgt. De focus ligt op het ondersteunen van het team om optimale prestaties en productiviteit te bereiken.

De belangrijkste taken van een Scrum Master zijn het wegnemen van obstakels die het team belemmeren bij de uitvoering van zijn taken, het bevorderen van een agile mindset binnen het team, het organiseren en modereren van Scrum-bijeenkomsten en het ondersteunen van de voortdurende verbetering van de werkwijze van het team.

In tegenstelling tot een traditionele manager, die vaak beslissingen neemt en verantwoordelijk is voor het resultaat, treedt de Scrum Master meer op als facilitator en coach. De beslissingsbevoegdheid ligt meestal bij het team zelf. Scrum bevordert zelfgeorganiseerde teams die gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor hun werk.

De Scrum Master als manager van het Scrum raamwerk

Sommigen beweren dat de Scrum Master een soort “manager van de implementatie van Scrum” is. Deze benaming onderstreept de verantwoordelijkheid van de Scrum Master om de succesvolle implementatie en toepassing van het Scrum-framework in het team en in de organisatie te waarborgen. De Scrum Master fungeert dan als bemiddelaar tussen de teamleden en ondersteunt hen bij het begrijpen en effectief implementeren van de principes van Scrum. Hoewel de Scrum Master niet in een traditionele hiërarchische zin “managt”, draagt hij hier bij aan de succesvolle implementatie van Scrum door als mentor en ondersteuner voor het team te fungeren.

Ook al wordt het door sommige beoefenaars zo beargumenteerd, persoonlijk vind ik deze logica vergezocht. Een manager heeft normaal gesproken heel andere beslissingsbevoegdheden en ook een andere benadering van het eigen werk dan een Scrum Master - waardoor ik een Scrum Master niet in een managerpositie zou zien.

Scrum Master, een managementfunctie? | Functionele ontwikkelingsmanager

Scrum Master vergeleken met andere leidinggevende functies

Er zijn veel vragen op het internet over de verschillen tussen Scrum Masters en diverse andere managerrollen in de agile en IT-context. Ik wil je graag een kort overzicht geven van de verschillen en ook een korte gedachte geven over hoe deze twee rollen met elkaar verzoend kunnen worden.

Allereerst: Kortom, het is altijd aan te raden om de Scrum Master job fulltime te doen. En het wordt ook aanbevolen dat de Scrum Master ook traditionele beslissingsbevoegdheid of lijnverantwoordelijkheid heeft zoals een manager. Toch kunnen sommige bedrijven het zich niet veroorloven om beide rollen aan te nemen. In dit verband volgt hier meer specifieke uitleg over wat er in elk geval moet gebeuren:

1. Scrum Master en Delivery Manager:

   • Scrum Master en Delivery Manager verschil: De Scrum Master richt zich op het implementeren van de Scrum principes in het team en het wegnemen van obstakels. Een Delivery Manager is vaak verantwoordelijk voor de efficiënte levering van projectresultaten en kan meerdere agile teams of processen omvatten.
   • Aanbeveling Scrum Master en Delivery Manager: In kleinere organisaties zou één persoon beide rollen op zich kunnen nemen als hij of zij over de vereiste vaardigheden beschikt. In grotere omgevingen kan het echter zinvol zijn om de rollen te scheiden om je te richten op specifieke aspecten van wendbaarheid en projectoplevering.

2. Scrum Master en Agile Manager:

   • Scrum Master en Agile Manager verschil: De Scrum Master richt zich op het ondersteunen van het Scrum team en het optimaliseren van het agile proces. Een Agile Manager zou een overkoepelende rol kunnen zijn die zich richt op de agile transformatie van de hele organisatie.
   • Aanbeveling Scrum Master en Agile Manager: Het zou waarschijnlijk effectief zijn als de Agile Manager de strategische aspecten van wendbaarheid zou managen, terwijl de Scrum Master zich bezighoudt met de specifieke behoeften van het Scrumteam. Samenwerking is belangrijk, maar beide rollen kunnen zich onafhankelijk van elkaar richten. Het zou ook mogelijk kunnen zijn om beide rollen tegelijkertijd te vervullen.

3. Scrum Master en programmamanager:

   • Scrum Master en programmamanager verschil: De Scrum Master richt zich op de implementatie van het Scrum raamwerk in het team, terwijl een Programmamanager vaak verantwoordelijk is voor de coördinatie van meerdere teams of projecten binnen een programma (het woord wordt vooral gebruikt in de SAFe context).
   • Aanbeveling Scrum Master en Programmamanager: Het is zinvol om beide rollen te hebben om op verschillende niveaus van wendbaarheid te kunnen werken. De Scrum Master moet zich richten op de dagelijkse gang van zaken in het team, terwijl de Programmamanager een coördinerende rol op een hoger niveau op zich neemt.

4. Scrum Master en releasemanager:

   • Verschil tussen Scrum Master en Release Manager: De Scrum Master richt zich op het agile proces en de prestaties van het team, terwijl de Release Manager verantwoordelijk is voor de planning en implementatie van softwarereleases.
   • Aanbeveling voor Scrum Master en Release Manager: In kleinere teams zou één persoon beide rollen op zich kunnen nemen, maar in grotere organisaties is het natuurlijk een voordeel om de verantwoordelijkheden te scheiden om een duidelijke focus mogelijk te maken.

5. Iteratiemanager en Scrum Master:

   • Verschil tussen Iteration Manager en Scrum Master: Beide rollen hebben overeenkomsten en kunnen in verschillende organisaties verschillende namen hebben. De Iteration Manager kan zich richten op specifieke iteraties of sprints, terwijl de Scrum Master een bredere rol heeft in het agile proces. Dit is misschien wel het typische verschil tussen de Scrum Master en de Iteration Manager.
   • Aanbeveling voor Iteration Manager en Scrum Master: In veel omgevingen kunnen de rollen samensmelten of een andere focus hebben. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat verantwoordelijkheden duidelijk zijn gedefinieerd, ongeacht de namen die worden gebruikt.

6. Scrum Master en lijnmanager:

   • Verschil tussen Scrum Master en lijnmanager: De Scrum Master bevordert zelforganisatie en samenwerking binnen het team, terwijl een Lijnmanager meer verantwoordelijk is voor de loopbaanontwikkeling en prestatie-evaluatie van teamleden.
   • Aanbeveling Scrum Master en lijnmanager: Deze rollen moeten gescheiden zijn om belangenconflicten te vermijden en een effectieve samenwerking in het team te waarborgen. Meer over het thema “functioneel manager” vind je ook hieronder

7. Scrum Master en QA Manager:

   • Scrum Master en QA Manager verschil: De Scrum Master richt zich op het agile proces, terwijl een QA Manager verantwoordelijk is voor kwaliteitsborging en teststrategieën.
   • Aanbeveling voor Scrum Master en QA Manager: Het kan effectief zijn als beide rollen samenwerken en ervoor zorgen dat kwaliteitsaspecten worden geïntegreerd in het agile proces. Een duidelijke afstemming van verantwoordelijkheden is belangrijk. Ik heb ook gezien dat een QA Manager Scrum Master activiteiten op zich nam.

8. Scrum Master en Engineering Manager:

   • Scrum Master en Engineering Manager verschil: De Scrum Master ondersteunt het team bij agile implementatie, terwijl de Engineering Manager meer verantwoordelijk is voor technische aspecten, middelen en technologische strategieën.
   • Aanbeveling voor Scrum Master en Engineering Manager: Beide rollen moeten naast elkaar bestaan in een agile omgeving, waarbij de scrum master zich richt op het agile proces en de engineering manager op de technische aspecten. Naar mijn mening is het ook niet ongebruikelijk dat een engineering manager Scrum Master taken op zich neemt zoals het modereren van vergaderingen.

9. Scrum Master en productmanager:

   • Scrum Master en Product Manager of PM verschil: De Scrum Master ondersteunt het team bij het implementeren van het agile proces, terwijl de Product Manager of PM verantwoordelijk is voor het definiëren van producteisen en het maximaliseren van de productwaarde.
   • Aanbeveling voor Scrum Master en Product Manager of PM: Het is gebruikelijk dat beide rollen nauw samenwerken, maar ze hebben verschillende zwaartepunten. Een heldere communicatie en samenwerking zijn cruciaal. Ook productmanagers of PM’s zijn soms in zekere zin de Scrum Masters van hun teams, als er geen extra werknemers zijn voor het thema “Continue verbetering”.

Nu hebben we een beter idee van hoe we onderscheid kunnen maken tussen de verschillende managerrollen van de Scrum Master. Maar hoe zit het met de vraag of Scrum Masters ook functionele managers kunnen of moeten zijn?

Scrum Master, een managementfunctie? | Functionele ontwikkelingsmanager

Kan een Scrum Master een functioneel beheerder zijn?

Normaal gesproken is een Scrum Master geen “functioneel manager” in de traditionele zin. Een functioneel manager is gewoonlijk een persoon in een organisatie die directe autoriteit en verantwoordelijkheid heeft over een bepaalde functionele groep of afdeling. Dit type manager neemt vaak beslissingen, is verantwoordelijk voor de prestaties van de groep en heeft een duidelijke lijnautoriteit.

Daarentegen is de Scrum Master meer een coach, mentor en facilitator voor het Scrum team. De Scrum Master heeft normaal gesproken geen directe autoriteit over de teamleden en treedt niet op als supervisor in de traditionele zin van het woord. In plaats daarvan bevordert de Scrum Master zelforganisatie en teamwork.

Het is belangrijk om op te merken dat de rol van een Scrum Master in agile omgevingen bewust is ontworpen om de traditionele hiërarchie en commandostructuur uit te dagen om zelfgeorganiseerde en autonome teams te ondersteunen. In dit opzicht zal een dubbele rol eerder tot conflicten leiden. 

Nu we het er toch over hebben: wat als je organisatie bijvoorbeeld om financiële redenen geen fulltime Scrum Master in dienst wil nemen en in plaats daarvan managers wil inzetten?

Oef, dat zou zeker niet ideaal zijn. Toch weet ik dat sommige bedrijven het op precies dezelfde manier aanpakken. Dus als je met deze situatie wordt geconfronteerd, hoe kun je er dan tegenin gaan? Hier zijn een paar gedachten.

Scrum Master, een managementfunctie? | Functionele ontwikkelingsmanager

Scrum Master is een functioneel beheerder: Wat te doen?

In de regel wordt aanbevolen dat de Scrum Master niet tegelijkertijd als “functioneel manager” fungeert. De redenen hiervoor liggen in de principes en waarden van agile methoden, inclusief Scrum.

Hier zijn enkele concrete gedachten:

1. Belangenverstrengeling: De Scrum Master is er om het team te ondersteunen en ervoor te zorgen dat het effectief werkt volgens de agile principes. Als dezelfde persoon ook formele gezaghebbende macht over het team heeft, kunnen er belangenconflicten ontstaan. De focus van de Scrum Master ligt op het wegnemen van belemmeringen en het geven van macht aan het team, niet op het geven van directe opdrachten.

2. Zelforganisatie bevorderen: Agile methodes benadrukken de zelforganisatie van teams. Als de Scrum Master ook als manager optreedt, kan dit de zelforganisatie van het team belemmeren, omdat teamleden kunnen wachten op instructies van bovenaf in plaats van proactief beslissingen te nemen.

3. Onafhankelijk uitzicht van buitenaf: Een Scrum Master moet vaak een onafhankelijke blik van buitenaf hebben en het team en het ontwikkelproces objectief kunnen beoordelen. Als de Scrum Master ook lijnverantwoordelijkheid heeft voor de afdeling, kan dit het vermogen om objectief te oordelen beïnvloeden.

In agile omgevingen is het daarom gebruikelijker dat de Scrum Master en de managementfunctie aparte rollen zijn om de agile principes en waarden effectief te implementeren.

Scrum Master, een managementfunctie? | Functionele ontwikkelingsmanager

Tips voor de dubbele rol

Heeft jouw bedrijf er niet voor kunnen zorgen dat de Scrum Master rol niet fulltime beschikbaar is en toegewijd aan elk team? Dan kan Echometer interessant voor je zijn. In dergelijke situaties maakt het een continu verbeterproces mogelijk dat zich richt op de medewerkers. Agile retrospectives kunnen bijvoorbeeld anoniem worden uitgevoerd om de kans op open feedback te vergroten.

Echometer is een digitale tool die agile teamleiders helpt met agile retrospectives en team Health Check’s. Of het nu remote, hybride of on-site is: het maakt teamcoaching meetbaar en professionaliseert je werk terwijl het je veel werk bespaart. Neem een kijkje op onze website voor meer informatie: www.echometerapp.com.

Scrum Masters zouden zichzelf niet in een klassieke managementpositie moeten zien, maar in het beste geval in nauw contact met de besluitvormers moeten staan om hun perspectief te begrijpen.

Christian Heidemeyer, Psycholoog & Scrum Master

Scrum Master, een managementfunctie? | Functionele ontwikkelingsmanager

Conclusie - Scrum Master als managementfunctie

In agile omgevingen is de scheiding van de rollen van scrum master en functioneel beheerder cruciaal. De agile principes, zoals zelforganisatie en team empowerment, worden beter ondersteund als de Scrum Master zich richt op het bevorderen van agile methoden zonder formele autoritaire macht uit te oefenen over het team. Dit helpt bij het bevorderen van een effectieve, zelfgeorganiseerde en agile manier van werken.

Tot slot nogmaals de opmerking: als je een keer wilt uitproberen hoe het voelt om je team met onze tool verder te ontwikkelen: je kunt hieronder zonder login een agile retrospective starten, in dat geval de “Keep, Stop, Start” workshop. 

Je kunt onze website ook doorsturen naar de verantwoordelijke collega’s: www.echometerapp.com.